Në vitet e fundit, analizat e ADN-së dhe testet gjenetike janë bërë gjithnjë e më të njohura edhe për njerëzit që nuk kanë lidhje me mjekësinë. Këto analiza ofrojnë mundësinë për të zbuluar informacione të rëndësishme rreth shëndetit, prejardhjes dhe trashëgimisë sonë familjare. Ato janë të lehta për t’u bërë dhe shpesh kërkojnë vetëm një mostër të thjeshtë pështyme ose një fërkim nga faqja e brendshme e gojës.
Testet gjenetike mund të ndihmojnë në zbulimin e rrezikut për disa sëmundje, në përcaktimin e reagimit të trupit ndaj ilaçeve të caktuara, dhe madje edhe në kuptimin më të mirë të ushqimeve që na bëjnë mirë ose keq. Gjithashtu, ato përdoren për të zbuluar origjinën tonë etnike dhe për të ndihmuar në lidhjen me të afërm të panjohur. Të gjitha këto të dhëna mund të na ndihmojnë të marrim vendime më të informuara për stilin tonë të jetesës.
Çfarë është ADN-ja dhe çfarë tregojnë analizat?
ADN-ja është “plani” i trupit tonë – një informacion biologjik që gjendet në çdo qelizë dhe përcakton karakteristikat që kemi, si ngjyra e syve, gjatësia apo edhe disa predispozita për sëmundje. Kur bëjmë një analizë të ADN-së, ekspertët lexojnë këto “udhëzime” për të zbuluar informacione të rëndësishme për shëndetin tonë.
Testet gjenetike nuk janë të gjitha njësoj. Disa përqendrohen te sëmundjet trashëguese si diabeti, kanceri apo sëmundjet e zemrës, ndërsa të tjerë janë më shumë për kuriozitet – si për shembull për të zbuluar nga cilat vende të botës vijnë paraardhësit tanë.
Përfitimet e analizave gjenetike në jetën e përditshme
Testet gjenetike mund të ndihmojnë për:
- Të zbuluar nëse jemi në rrezik për disa sëmundje.
- Të përshtatur ushqimin dhe aktivitetin fizik sipas nevojave të trupit tonë.
- Të kuptuar më mirë pse disa ilaçe funksionojnë ndryshe tek ne.
- Të planifikuar një familje, nëse ka sëmundje që mund të trashëgohen.
Për shembull, nëse një person mëson se ka rrezik të lartë për një sëmundje të zemrës, ai mund të ndryshojë mënyrën e të ushqyerit dhe të shtojë aktivitetin fizik për ta parandaluar.
Si bëhet një test ADN-je?
Procesi është shumë i thjeshtë dhe pa dhimbje. Ja si funksionon:
- Porosit testin online ose e merr në një klinikë.
- Jep një mostër pështyme ose fërkon një shkop pambuku në gojë.
- Dërgon mostrën në laborator.
- Pas disa ditësh ose javësh, merr rezultatet online ose me postë.
Shumë kompani ofrojnë shpjegime të detajuara për rezultatet dhe mund të kesh edhe ndihmën e një specialisti për t’i kuptuar më mirë.
Çfarë duhet të kemi parasysh?
Para se të bësh një test gjenetik, është mirë të mendosh për:
- Privatësinë e të dhënave: a ruhen në mënyrë të sigurt?
- Çfarë ndodh me informacionin tënd?
- A je gati të përballesh me ndonjë lajm të papritur rreth shëndetit?
Është gjithmonë e këshillueshme të flasësh me një mjek apo këshilltar gjenetik nëse ke shqetësime apo pyetje.